Pan ddechreuais i weithio gyda data yng Nghymru, yn ôl yn 2006, roedd yr amgylchedd yn wahanol iawn!

Gwaith gweddol elfennol oedd f’asesiad anghenion cyntaf, i gefnogi cynllun Plant a Phobl Ifanc Merthyr Tudful 2008-2011. Roedd e’n cynnwys llawer o ryddiaith redegog (a fethodd ag ychwanegu dim!), a thaith garlam drwy’r holl ddata mesur perfformiad allwn ni ei gynnwys. Dangosodd sut roedd Merthyr yn cymharu â’r 21 awdurdod lleol arall yng Nghymru am y flwyddyn honno, a thipyn bach o ddata dros amser i ddangos cyfeiriad y newid. Nid oedd dim gwerthusiad eilaidd, dim dadansoddiad o’r sefyllfa, dim cyd-destun, a bron dim data daearyddiaeth lefel isel. Yn ffodus, rwyf wedi gwella tipyn wrth drin a thrafod data ers hynny!

Mae’r amser wedi cyrraedd i symud ymlaen. Rwy wedi bod gyda Data Cymru ers 16 o flynyddoedd ac yn ystod y cyfnod hwnnw mae rhai pethau wedi aros yr un peth a llawer o bethau wedi newid. Dyma fyfyrio ar bopeth sydd wedi digwydd a’r pleser rwyf wedi ei gael o weithio i’r sefydliad unigryw yma.

Mae tystiolaeth ar sail lle yn hanfodol, i gynllunio a chyflenwi gwasanaethau ac i ddeall sut mae lleoedd yn newid dros amser. Mae gwaith diweddar i ddeall llesiant ar lefel gymunedau’n well wedi bwrw goleuni cryfach ar hyn, ond mae paentio darlun o le a gallu canfod ei nodweddion penodol yn dod â’i heriau. Yn gyntaf, sut orau i ddiffinio’n lleoedd mewn modd cyson, ar yr un pryd â darparu gwybodaeth ar sail ddaearyddol y bydd darparwyr gwasanaethau (a dinasyddion) yn ei hadnabod fel trefi, cymunedau ac ati. Yn ail, her y ffaith mai dim ond data meintiol cadarn cyfyngedig sydd ar gael ar lefel islaw awdurdodau lleol.